Nhìn kỷ lại đó là những quần Tây vải kaki cũ được tháo ra, ủi lại và may ngược, mới trông tưởng quần mới. Ở quê cũng bắt chước may, nhưng giá không rẻ hơn vì một thợ làm tất cả các công đoạn: Tháo ra, lộn ngược may lại nhưng theo ni tấc cũ. Cực chẳng đã, ế khách hay khách hàng thân quen mới lãnh làm, nhờ vậy mà tuổi thọ của áo quần gần như tăng gấp đôi.
XUẤT PHÁT TỪ KINH TẾ
Không phải với vải áo mới lộn cũ thành mới mà với sên xe máy, xe đạp cũng “lộn” lại cho mới. Ban đầu nghe từ lộn sên tôi rất lấy làm thắc mắc, sên mà lộn ngược là sao? Chịu khó đứng xem anh thợ sửa xe “lộn sên” một lần là rõ. Sên kéo chạy nhiều lần thì cốt giữa sên bị mòn, dây sên bị dãn ra. Để cho 2 mắc sên được gần lại, thợ đục ra từng mắc, rồi lấy kềm xoay cốt mắc từ trái sang phải hoặc phải sang trái để hai mắc sên lại gần nhau. Ban đầu, việc lộn sên do thợ sửa xe đảm nhiệm. Sau lộn sên trở thành một nghề, có người đi thu mua sên cũ, đem về cho thầu trên đường Trần Quang Khải, Tân Định; ở đây người ta thuê một đội ngủ chuyên lộn sên. Sên lộn rồi đem bỏ mối lại các chợ bán phụ tùng xe đạp như chợ Tân Thành (quận 5) và từ đấy khách hàng lại mua về dùng. Sên dãn thay ra bỏ, lấy sên lộn thay vào xe là chạy liền, giá rẻ không phải ngồi chờ thợ lộn sên, nhanh lắm chưa tới một buổi. Thay xong, thảy sợi sên dãn ra lấy lại được ít tiền. Thời buổi khó khăn, nhờ nghề lộn sên cũng đem lại công việc cho nhiều người, cực khổ nhưng được tự do về thời gian, ngồi trong mát cũng làm được.
Vỏ xe hư
Chuyện vỏ xe hư làm dép lốp là sản phẩm của miền Bắc dành cho bộ đội. Năm 1975 và các năm sau đó thanh niên miền Nam mang dép lốp và coi đó là thời trang, mỗi người cũng trang bị một thanh tre có chẻ 2 để khi đứt hay tuột quai có dụng cụ để gắn vào.
Thời trang thì có lúc lỗi thời, việc lấy lốp làm dép bị ít đi nhưng những người thu gom vỏ xe hư vẫn tiếp tục. Hỏi họ mua làm gì, họ nói mua để bán cho các ghe, tàu dùng làm vật cản để mỗi khi vào bến tránh va chạm các ghe tàu khác, hay đụng các cột xi măng ở bến tàu.
Đi uống cà phê lại thấy các quán dùng vỏ xe hơi (lớn) gắn thêm mặt kiếng tròn làm bàn, vỏ xe Lambro thêm mặt ván làm ghế. Có nơi cắt vỏ xe lớn chế thành bộ salon trông rất đẹp mắt.
Hiện nay, nhiều vườn hoa của những biệt thự dùng vỏ xe chứa đất trồng hoa, bên ngoài vẽ sơn trang trí màu sặc sỡ trông đẹp và sang trọng.
Vỏ lon
Cứ mỗi độ trung thu, người ta dùng vỏ lon bia để làm đèn lồng gắn đèn cầy cho trẻ còn đi chơi, có nơi còn lấy lon sữa bò làm đèn xe đẩy. Với lon sữa bò thì đa dạng hơn, họ làm đèn dầu bán ở các tiệm tạp hóa vùng quê. Cái đèn dầu này do cơ sở sản xuất chuyên nghiệp làm, hàn chì, có chân đứng, có bình đựng dầu, nắp đậy thì thu mua nắp chai thuốc vặn đục lỗ, dây tim đèn lú lên để đốt. Mặt hàng này bán ở thôn quê rất nhiều, phục vụ cho các ông câu cá trên xuồng, tam bản ở sông rạch.
Thời nay, người ta thường dùng sữa bột để nuôi con, hộp sữa bột được tận dụng làm đồ chơi cho trẻ như đèn lồng, lấy vải hay miếng nilon bịch 2 đầu làm trống.
XUẤT PHÁT TỪ MỸ THUẬT
Kể ra những mặt hàng làm từ đồ phế phẩm, ông bạn tôi nói hàng làm từ phế phẩm đã có trước 1975 do yêu cầu mỹ thuật. Thật ra, nếu làm một sản phẩm tương tự bằng nguyên liệu chính phẩm còn ít tốn tiền hơn. Để chứng minh anh nhắc lại, mấy người Hoa trong khu Chợ Lớn lấy vải vụn cắt hình tam giác, may lại như y bá nạp của nhà sư nhiều màu sặc sở, phía mặt trái là tấm nỉ hay vải dày tạo thành chiếc mền đắp cho trẻ em, chúng rất thích và nhiều trẻ em có kỷ niệm với chiếc mền này.
Hồi tôi còn nhỏ đến nhà anh bạn, thấy người nhà lấy vé số kiến thiết cũ, cuộn tròn dán lại như viên pháo tiểu. Hỏi để làm gì? Thì má anh trả lời để làm tấm màn trúc ở cửa buồng. Công làm ra chiếc màn này nếu tính ra lớn lắm, nếu bán thì không lời, làm để giải trí trong lúc rảnh rổi. Làm để có một sản phẩm nghệ thuật, ít đụng hàng!
ĐỂ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG
Mới đây danh ca Rapper Trần Sơn Đạt (Datmaniac) đã tổ chức những chương trình biểu diễn từ Nam chí Bắc nhằm thu lấy rác đổi lấy những album ca nhạc của mình. Những rác đó được đưa vào lò tái chế ra những sản phẩm như bàn ghế, túi xách, ví cầm tay, quần áo…
Sơn Đạt lấy rác giao cho một nhà máy ở Đà Nẵng, ở đó chế thành miếng nguyên liệu nhựa tái chế cung cấp cho các cơ sở ở miền Nam làm thành nhà ở, hồ bơi…
THEO KIẾN TRÚC & ĐỜI SỐNG SỐ XUÂN ẤT TỴ 2025