Chuyên đề

Vào dịp cuối tuần, theo chân giới trẻ TP.HCM đi đến các điểm vui chơi phổ biến, dường như tất cả đều đổ vào các trung tâm thương mại, phố đi bộ và vài công viên có tổ chức lễ hội, chợ phiên. Các hoạt động này đều mang tính chất mua sắm, hoặc đơn giản là “check in” lên mạng xã hội, hầu như không có bóng dáng sinh hoạt văn hóa nghệ thuật. Thực tế, TP.HCM đứng đầu cả nước về số lượng tụ điểm văn hóa, với 10 bảo tàng, 47 nhà văn hóa và 30 sân khấu biểu diễn, nhưng hệ thống này hầu như không nhận được hưởng ứng từ công chúng. Dù thành phố không thiếu nghệ sĩ trẻ, các trải nghiệm nghệ thuật nổi bật và các vở kịch hút khách, nhìn chung lại chưa tạo ra được sự cộng hưởng từ cả công chúng lẫn giới chuyên môn, khiến giới trẻ và du khách nước ngoài đều không có nơi vui chơi. Vấn đề then chốt chính là chất lượng của các không gian sinh hoạt nghệ thuật chưa đạt được ba tính chất: hiện đại, hữu ích và tương tác. Đây là quan niệm tích hợp và tương hỗ: tụ điểm văn hóa không chỉ phục vụ giới trẻ, dân chúng, mà còn đóng góp cho du lịch, cảnh quan, giáo dục và liên hệ trực tiếp đến việc nâng cấp cũng như kiến tạo hệ thống công trình công cộng, giúp thành phố trở thành một đô thị đáng sống.

Nhìn trên bản đồ, sông Sài Gòn như một thân cây lớn quằn mình trong bão táp nhưng đầy vững chãi khi bộ rễ của nó - các tuyến kênh ngoằn ngoèo chằng chịt - bắt vào lòng phố rất chặt. Cho thấy, sinh phận dòng sông gắn với sinh phận phát triển của đô thị Sài Gòn – TP.HCM và giá trị phát triển của đô thị Sài Gòn – TP.HCM gắn với giá trị của một dòng sông, không thể tách rời.

Tôn là một loại vật liệu mới, hiện đại được ứng dụng rộng rãi cho công trình công nghiệp và dân dụng. Với công trình dân dụng nói chung, tôn được sử dụng chủ yếu để lợp mái. Mái tôn là một dạng kết cấu - vật liệu mới mang lại sắc thái đa dạng cho hình thức công trình. Tuy nhiên, để sử dụng tôn hiệu quả, người dùng cần biết những đặc điểm cơ bản nhất của mái tôn.

Nếu đặt những hình ảnh công trình nhà tư nhân trong vòng 10 năm gần đây ở cạnh nhau, có thể thấy rõ sự biến đổi trong cách thức trang trí - xử lý tường nhà đang dần biến đổi theo nhiều khuynh hướng. Từ những mảng tường cân đối, tô gờ chỉ đóng khung hay treo tranh phẳng phiu quen thuộc, nhiều ngôi nhà hiện nay đã dần giản lược bớt đi các kiểu thức trang trí thuần túy, mà cập nhật thêm nhiều khuynh hướng xử lý diện tường có cá tính, đa năng, hiện đại hơn thông qua vật liệu và kỹ thuật mới.

Vách ngăn là một yếu tố cần thiết để ngăn cách, phân khu chức năng cũng như không gian trong nội thất. Vách ngăn là một phần không thể thiếu trong công trình, trong nội thất. Trước kia, với những hệ kết cấu và vật liệu cũ; vách ngăn cơ bản được xây bằng tường đặc, không có tính linh hoạt và kém thẩm mỹ. Hiện nay, với những loại vật liệu mới, vách ngăn nhẹ được sử dụng nhiều và là xu hướng trong thiết kế nội thất.

Cứ mỗi lần tiếp xúc khách hàng cần tư vấn, thiết kế, xây nhà mới hay sửa chữa nhà cũ... là các nhà chuyên môn lại phải trao đổi, tranh luận không ít về những vấn đề mang tính mâu thuẫn trong ý tưởng và triển khai ý tưởng, kiểu như là: Nhà muốn có thật nhiều ánh sáng vào trong, nhưng mà nóng thì phải làm sao? Thích có những khung cửa mở rộng để được view nhìn thoáng, không muốn làm chấn song ngăn trộm, nhưng... chuyện an toàn thì tính sao?; Không muốn dùng máy lạnh, nhưng mở cửa ra thì bụi quá!

Việt Nam là xứ sở nhiệt đới, vì thế nên ở trong ngôi nhà thoáng luôn là mong ước của tất cả mọi người. Một ngôi nhà thoáng mát không chỉ đem lại cảm giác thoải mái về mặt tâm lý, mà còn là yếu tố tích cực cho sức khỏe. Làm nhà thoáng là điều cần thiết và cũng là tiêu chí của thiết kế, để đem đến sự thích dụng, tiện nghi cho những người sống và làm việc trong đó. Không gian sống có ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe, tâm lý người sử dụng. Không gian sống tốt sẽ đem tới chất lượng sống tốt, khiến cho người ta mạnh khỏe, vui vẻ; và ngược lại không gian kém chất lượng, bức bí, ngột ngạt sẽ khiến người sống trong đó dễ đau ốm, bệnh tật, tinh thần mệt mỏi, khó chịu.

Khái niệm kiến trúc tiết kiệm năng lượng, kiến trúc xanh đã trở nên quen thuộc và không còn xa lạ. Tuy nhiên, để có một công trình kiến trúc tiết kiệm năng lượng thì phải cần những giải pháp rất cụ thể. Và những giải pháp đó tiếp tục cụ thể hóa vấn đề tiết kiệm cũng như đưa ra được những ưu điểm cho công trình.

Câu nói theo dạng ấy rặt mùi Đất Phương Nam, hiểu đơn giản là một thái độ có chừng mực, biết vậy để hành xử vậy, ví dụ như “có nhiêu xài nhiêu” tức là liệu cơm gắp mắm, chớ vung tay quá trán, biết vui sống với túi tiền của mình...

Đô thị TP. Hồ Chí Minh hiện đại vẫn không tách khỏi yếu tố sông nước tự nhiên. Thành phố này có khoảng 1.000 km sông, kênh rạch, theo đó, có nhiều khu vực thị dân quần cư lâu năm trong những khu nhà chòi tạm bợ. Đa số là thành phần dân cư lao động, đời sống thiếu thốn mọi mặt. Hình ảnh nhếch nhác như vẫn thấy ở các dãy nhà ven kênh Tẻ, kênh Đôi… một mặt gây tò mò cho du khách, nhưng mặt khác, lại khiến cho các nhà quy hoạch đau đầu với câu hỏi: nên giữ hay xóa trắng?

Từ nhiều năm qua, thói quen mua sắm của chúng tôi là vào siêu thị COSTCO để mua thực phẩm, thuốc men, đồ gia dụng cũng như một ít đồ điện-điện tử. Ngày nay, khi nghĩ về COSTCO là người ta hình dung về một nơi bán hàng chất lượng nhưng giá thành rất hợp lý và một điều thú vị khác là người ta thường liên tưởng đến đó sẽ bất ngờ bắt gặp những sản phẩm mới lạ; còn về vật liệu để xây, sửa, bảo trì và bảo dưỡng nhà thì đã có Home Depot.

Trong ngôi nhà ở hiện đại, phòng tắm (phòng vệ sinh) không còn là công trình phụ nữa, mà là một phòng chức năng - không gian có ý nghĩa thiết thực với cuộc sống, sinh hoạt của con người. Và để đạt được điều đó, thì các thiết bị vệ sinh cũng vô cùng quan trọng. Với những người xây nhà, việc lựa chọn mua sắm thiết bị vệ sinh luôn là vấn đề được quan tâm hàng đầu, đôi khi có nhiều trăn trở.

“Nhật Bản từng có thời gian chạy theo kiến trúc châu Âu và đánh mất nét văn hóa kiến trúc của mình. Bên cạnh đó, đất nước chúng tôi cũng đối mặt với những vấn đề môi trường, thảm họa thiên nhiên. Nhưng giờ đây chúng tôi đang quay về với thiên nhiên như một giải pháp bền vững”, kiến trúc sư Nhật Bản Toyo Ito, diễn giả đặc biệt của Diễn đàn Kiến trúc Việt Nam - Nhật Bản 2017 (*) đã mở đầu buổi nói chuyện của mình như thế.

Trong bối cảnh kiến trúc Việt Nam hiện nay, Kiến trúc hình thái học có thể được sử dụng để tiếp nối tinh thần kiến trúc truyền thống nhờ yếu tố sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả. Bài viết kỳ này sẽ nêu rõ những dự đoán về ba chữ “Hiệu” mà Kiến trúc hình thái học có khả năng mang lại cho kiến trúc Việt Nam nếu được ứng dụng đúng cách và căn cơ. Dĩ nhiên, bên cạnh đó các kiến trúc sư chọn hướng đi theo xu thế kiến trúc hình thái học cũng có thể sẽ gặp phải nhiều thách thức, đòi hỏi ba chữ “Đổi” trong cả quá trình tư vấn - thiết kế - xây dựng.

Ở số báo trước, quý độc giả đã cùng chúng tôi nhìn nhận lại sự kết hợp của hai lĩnh vực kiến trúc và sinh học một cách khái quát, trên cơ sở của một tiến trình tự nhiên. Sau một thời gian phát triển song song với nhiều điểm tương đồng đáng lưu ý, sự ra đời của “sự sống nhân tạo, trí tuệ nhân tạo” trên máy tính ở cuối thế kỷ XX đã cho phép hai lĩnh vực kể trên có phương tiện để kết hợp và hỗ trợ lẫn nhau. Thế kỷ XXI với nhiều yếu tố thiên thời, địa lợi, nhân hòa đã tạo ra chất xúc tác giúp sự kết hợp của kiến trúc và sinh học phát triển rực rỡ, mang đến nhiều thành tựu đáng kể. Xu hướng kiến trúc mới này được thế giới gọi tên là Kiến trúc hình thái học, với triết lý thiết kế mới mẻ, mang đến nhiều hiệu quả như bền vững, tiết kiệm, công nghệ - kỹ thuật cao, vật liệu mới.