Câu chuyện kiến trúc

Toyo Ito, kiến trúc sư 71 tuổi người Nhật Bản đã trở thành chủ nhân giải thưởng kiến trúc Pritzker 2013. Hội đồng giám khảo vinh danh Ito bởi sự nghiệp hơn bốn thập niên của ông. Trong thông cáo báo chí của giải thưởng được coi là Nobel của ngành kiến trúc thế giới, những công trình kiến trúc của Toyo Ito được miêu tả là “tạo ra một dạng không khí của sự lạc quan, nhẹ nhàng và hân hoan… thấm đẫm cảm giác về sự độc nhất và phổ quát”.

Gallery Quỳnh nằm trên đường Đồng Khởi, nơi đang có kiến trúc thuộc địa đan xen với kiến trúc đương đại. Các kiến trúc sư (HTA + Pizzini) của phòng trưng bày tranh này chọn ra triết lý thiết kế làm sao để đương đại đừng ăn hiếp truyền thống. Giải pháp của họ đầy sáng tạo: một đương đại bị làm cho mòn mỏi đi ít nhiều để hoà với cái cũ hơn.

Lựa chọn vật liệu cho công trình là một yếu tố rất quan trọng trong cả quá trình thiết kế và thi công. Trên thị trường hiện nay, vật liệu rất đa dạng và thông tin rất nhiều, nên lựa chọn lại vừa dễ mà cũng lại khó... Lựa chọn đúng, phù hợp chủng loại vật liệu sẽ làm công trình đẹp hơn, bền hơn, và ngược lại; có thể làm xấu đi nếu sự lựa chọn sai lầm, không phù hợp.

Sự phong phú của các chủng loại vật liệu xây dựng ngày nay luôn đặt nhà thiết kế và các vị gia chủ đứng trước những sự cân nhắc đôi lúc cũng không dễ dàng. Khi được hỏi về vấn đề này, trong vai trò nhà tư vấn và trực tiếp thi công, giám sát nhiều công trình, hầu hết các kiến trúc sư đều khẳng định: không có một chuẩn mực, một quy định, một nguyên tắc ràng buộc nào khi lựa chọn vật liệu, nhất là vật liệu hoàn thiện.

Người mới tậu một căn hộ hay vừa xây xong một ngôi nhà, sẽ dễ dàng rơi vào tâm lý này: đi đâu cũng ngó nghiêng món nọ món kia, rồi tưởng tượng chúng được đặt vào góc nọ, góc kia trong nhà mình sẽ thế nào. Đó là khoảng thời gian ngôi nhà sống trong suy nghĩ, ước muốn, trí tưởng tượng của gia chủ nhiều nhất, nói nghe thì sến, nhưng có thể ví tình nhân sống trong mắt nhân tình.

Lần đầu tôi tới khu đô thị Tân Cảng là từ mấy tháng trước khi báo Phụ Nữ có loạt bài về Thảm trạng xà xẻo dòng sông hồi giữa tháng 8.2018. Trước đó, trong số xuân Mậu Tuất xuất bản tháng 1.2018, Tạp chí Kiến Trúc và Đời Sống cũng có bài nêu giới chuyên môn đánh giá việc xây dựng cả “bức tường thành” che mất bờ sông là sự ứng xử thiếu tử tế với dòng sông.

Sân chơi (ngoài trời) dành cho trẻ em là một không gian quan trọng, có nhiều ý nghĩa đối với trẻ. Sân chơi giúp trẻ phát triển tích cực cả tinh thần và thể chất, rèn luyện nhiều kỹ năng cần thiết… Trong đô thị điều đó càng có ý nghĩa hơn, tuy nhiên thực tế thì… có rất nhiều vấn đề.

“Thứ nhất là chùa Đức La/Thứ nhì chùa Bổ, thứ ba chùa Tràng” (Đức La - Vĩnh Nghiêm, Bổ Đà, Kim Tràng). Bắc Giang và Bắc Ninh quả là vùng đất đậm chất truyền thống Việt với hệ thống đình, chùa, đền cổ xưa, tiêu biểu cho văn hóa và tín ngưỡng của nền văn minh châu thổ sông Hồng.

Là công trình giao thông, nên những cây cầu cần có hệ thống chiếu sáng là điều đương nhiên, cũng như những con đường.

Trường Cao đẳng Sư phạm Đà Lạt là một trong những kiến trúc độc đáo và nổi bậc của xứ hoa, mây và sương Đà Lạt.

Những bức ảnh chụp hồi đầu thế kỷ XX đến thập niên 1950, trong giai đoạn hình thành đô thị, tôi thấy Đà Lạt có màu xanh của cây lá, đồi cỏ và màu trắng của những biệt thự, dinh thự kiến trúc châu Âu thấp thoáng trong rừng. Dù đó là ảnh đen trắng.

Du khách tới Thanh Hóa, nếu đi thăm thành nhà Hồ và nếu tới cửa tây, sẽ được những người dân ở đây hồ hởi, nồng nhiệt giới thiệu đi thăm một ngôi nhà cổ. Đó là ngôi nhà của ông Phạm Ngọc Tùng, nằm cách cửa tây thành nhà Hồ chừng 200m.

Từ những ngày đầu của cuộc cách mạng công nghiệp thế kỷ trước, các văn hào đã dự đoán về một không gian tương lai, nơi máy móc có khả năng giao tiếp với con người và thế giới ảo phát triển vượt trội. Ngày nay, những thành tựu khoa học có sức ảnh hưởng toàn cầu như mạng internet, máy tính, điện thoại thông minh... đã và đang dần biến những giấc mơ đó thành sự thật. Tuy nhiên, chính chúng cũng khiến con người ngày càng vùi sâu vào thế giới cá nhân và ít tiếp xúc với nhau hơn. Với động lực sáng tạo ra các tác phẩm nghệ thuật giúp kết nối cộng đồng, các nghệ sĩ trên thế giới đã sử dụng chính những thành tựu công nghệ - kỹ thuật đó để tạo ra một hình thức nghệ thuật mới - dưới dạng những không gian có chức năng trao đổi, gắn kết và giao tiếp: đó chính là kiến trúc tương tác.

Đó là phát biểu của ông Nguyễn Quốc Thông, Phó chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam, Tổng biên tập Tạp chí Kiến trúc tại hội thảo “Bảo tồn Di sản đô thị” diễn ra tại TP. Hồ Chí Minh vừa qua, sau thành công của chương trình đã diễn ra vào tháng trước tại Hà Nội. Sự kiện lần này thu hút 250 kiến trúc sư, nhà phát triển, chuyên gia… cùng thảo luận. Ngoài những câu chuyện chuyên môn về công tác bảo tồn di sản, hội thảo còn đề cập đến rất nhiều khía cạnh đã và đang diễn ra trong lĩnh vực này, tại các đô thị lớn trên toàn thế giới nói chung, và tại Việt Nam nói riêng.

Vào dịp cuối tuần, theo chân giới trẻ TP.HCM đi đến các điểm vui chơi phổ biến, dường như tất cả đều đổ vào các trung tâm thương mại, phố đi bộ và vài công viên có tổ chức lễ hội, chợ phiên. Các hoạt động này đều mang tính chất mua sắm, hoặc đơn giản là “check in” lên mạng xã hội, hầu như không có bóng dáng sinh hoạt văn hóa nghệ thuật. Thực tế, TP.HCM đứng đầu cả nước về số lượng tụ điểm văn hóa, với 10 bảo tàng, 47 nhà văn hóa và 30 sân khấu biểu diễn, nhưng hệ thống này hầu như không nhận được hưởng ứng từ công chúng. Dù thành phố không thiếu nghệ sĩ trẻ, các trải nghiệm nghệ thuật nổi bật và các vở kịch hút khách, nhìn chung lại chưa tạo ra được sự cộng hưởng từ cả công chúng lẫn giới chuyên môn, khiến giới trẻ và du khách nước ngoài đều không có nơi vui chơi. Vấn đề then chốt chính là chất lượng của các không gian sinh hoạt nghệ thuật chưa đạt được ba tính chất: hiện đại, hữu ích và tương tác. Đây là quan niệm tích hợp và tương hỗ: tụ điểm văn hóa không chỉ phục vụ giới trẻ, dân chúng, mà còn đóng góp cho du lịch, cảnh quan, giáo dục và liên hệ trực tiếp đến việc nâng cấp cũng như kiến tạo hệ thống công trình công cộng, giúp thành phố trở thành một đô thị đáng sống.