Tương tác

Gần đây một số dự án bất động sản quảng bá nhiều đến loại nhà “shophouse” như một sản phẩm nhà có khả năng sinh lợi và khai thác hữu hiệu mặt bằng. Nhưng thực tế thì mô hình nhà ở (nhất là dạng nhà căn phố liền kề) có kết hợp kinh doanh, dịch vụ đã xuất hiện lâu đời, nếu không muốn nói ngược lại là chính vì hình thức kinh doanh như vậy mà người ta mới phát triển loại nhà phân lô. Tuy nhiên, bài viết này không nói đến các định nghĩa mang tính học thuật về lịch sử quy hoạch - kiến trúc của dạng nhà này, mà đi vào một số khía cạnh thuộc về văn hóa ứng xử dẫn đến cách thức tổ chức không gian shophouse trong điều kiện đô thị Việt Nam hiện nay.

Giới làm nghề kiến trúc vẫn hay được xem là những nghệ sĩ hoặc ít nhiều thiên về nghệ thuật mà không giỏi tính toán về kinh tế, quản trị. Chuyện va chạm giữa những cái tôi của bên khách hàng và bên cung cấp dịch vụ suy cho cùng là lẽ đương nhiên trong các giao dịch đòi hỏi giao tiếp nhiều và dài (suốt quá trình làm nhà).

Như lời của một bài hát: “… nhớ phố thân quen biết tên bàn chân…”, sự thân quen ở đây có thể đơn giản là những bậc thềm ở nơi vỉa hè đầy nắng gió, góc quảng trường đông người qua lại, hay nơi lối vào của một nếp nhà cũ. Bậc thềm có thể “quen mà lạ”, bởi đó là nơi rất đỗi thân thuộc đối với mỗi người, nhưng cũng có lúc trở nên xa lạ do người ta vô tình hay cố ý quên đi những giá trị tiềm ẩn, những dấu ấn văn hóa ngay dưới mỗi bước chân mình.

Trên số xuân Kỷ Hợi 2019, ông Trần Văn Châu - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc công ty CP Sơn Kelly-Moore Việt Nam đã có dịp trò chuyện với bạn đọc qua bài “Từ Kỷ Hợi 2019 nhớ về Kỷ Hợi 939” đề cập đến cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung. Đến nay cuộc chiến này đang có những diễn biến nhanh chóng sôi động và căng thẳng. KT&ĐS xin lược ghi những ý kiến bằng góc nhìn doanh nhân của ông Trần Văn Châu qua những điễn biến mới nhất về cuộc chiến này.

Bài viết dưới đây như một ghi chép về những điều tai nghe mắt thấy tại một ngôi trường nhỏ ở Queenstown (New Zealand) những ngày khai giảng năm học mới vừa qua, với mong mỏi góp thêm một góc nhìn về phương diện kiến trúc đã chịu tác động của tổ chức không gian giáo dục và phục vụ cho giáo dục như thế nào.

“Gặp được người thiết kế ưng ý sao khó quá! Nghe nói mấy ông kiến trúc giỏi thì chảnh như con cá cảnh, tui đã qua 4, 5 công ty rồi, chưa gặp ai ưng ý…”; “Ông A. sau khi đoạt giải quốc tế về giờ thiết kế toàn tính vài ngàn đô trở lên, mà phải đặt cọc trước giữ chỗ à nghe”; “Chị X. ơi, chị có tiền chị có quyền nhưng chị làm ơn đừng hành hạ con người vậy chớ. Sao chị bảo lần sửa này là lần cuối mà em đếm từ đầu đến giờ gặp nhau hai chục lần, lần nào chị cũng kêu là lần cuối không à”... Những lời than thở trên mạng xã hội, bức xúc không biết trút vào đâu, những cuộc điện thoại nóng tai toàn chuyện gặp nhau làm sao giữa gia chủ và người thiết kế, gặp nhau ở đâu, thế nào và bao lâu… khiến không ít giới chuyên môn lẫn gia chủ cảm khái, băn khoăn. Ừ nhỉ, gặp nhau ở đâu đây?

Cứ mỗi lần tiếp xúc khách hàng cần tư vấn, thiết kế, xây nhà mới hay sửa chữa nhà cũ... là các nhà chuyên môn lại phải trao đổi, tranh luận không ít về những vấn đề mang tính mâu thuẫn trong ý tưởng và triển khai ý tưởng, kiểu như là: Nhà muốn có thật nhiều ánh sáng vào trong, nhưng mà nóng thì phải làm sao? Thích có những khung cửa mở rộng để được view nhìn thoáng, không muốn làm chấn song ngăn trộm, nhưng... chuyện an toàn thì tính sao?; Không muốn dùng máy lạnh, nhưng mở cửa ra thì bụi quá!

Chuyện dạy và học trong kiến trúc có thể nhiều bậc cha chú, đàn anh trong nghề đã tận tâm định hướng và chỉ ra không ít thách thức cần vượt qua. Nhưng với những ai đã từng một lần có mặt trong buổi lễ nhận bằng tốt nghiệp của các sinh viên kiến trúc thì mới có thể hiểu rõ hơn con đường gian nan mà các KTS tương lai đã chọn luôn có những gập ghềnh, và ngày nhận lấy tấm bằng tốt nghiệp cũng là thời điểm các em bắt đầu phải chọn lựa lối rẽ phía trước trong nghề nghiệp của mình sẽ đi đâu, về đâu.

Cuối năm, nhà cửa thi công vào mùa chạy cho kịp tiến độ! Cuối năm, sức ép thanh toán, quyết toán gia tăng để không chỉ thợ thầy giải quyết công nợ, mà còn nhà cung cấp vật tư - vật liệu, thầu phụ hay đồ đạc trang trí cũng bàn giao đầy đủ, vui vẻ nhiều bên.

Người sáng tạo đến trước đã hoàn thành một công đoạn, còn những người đi sau, trong đó có cả chủ sở hữu đâu thể nào rũ bỏ trách nhiệm, chỉ tận dụng, tận hưởng, thậm chí tận thu (bán vé tham quan di sản) mà không quan tâm bảo trì, sửa chữa?

Buổi cà phê đầu tháng 4 kỳ này của chúng tôi không phải là phỏng vấn - trò chuyện như thường lệ mà chỉ là buổi ngồi ngắm các sản phẩm và nghe chủ nhân nói chuyện. Câu chuyện về một vật liệu đặc biệt với những sản phẩm trang trí nội thất độc bản: gỗ lũa.

Sao gia chủ sau khi xem phương án của mình xong thì... im luôn?; Nếu kẹt quá không trả tiền thiết kế thì ít ra chỉ cần nói một tiếng thôi, sao nỡ lòng nào im ru như vậy? ...

Mọi so sánh đều dễ thành khập khễnh, nếu không thực sự xem so sánh chỉ là một phương pháp tiếp cận trên cơ sở tôn trọng đặc thù của đối tượng xem xét. Hội An hay Kawagoe cũng thế, giống nhau và khác nhau chỉ là tương đối, nhưng các bài học lịch sử để lại thì luôn sáng rõ và cần tham chiếu tường tận.

Đã có không ít các nghiên cứu nhiều cấp độ về di sản kiến trúc - đô thị Hội An và thực tế Hội An vẫn đang đi trên lộ trình bảo tồn và phát triển với những đặc thù riêng có cân nhắc. Bài viết này chọn cách tiếp cận câu chuyện bảo tồn Hội An trong thế so sánh, nhìn nhận tham khảo từ một không gian vị trí địa lý khác nhưng có những giá trị tương đồng.

Một kiến trúc sư đàn anh trong lần ngồi tâm sự nghề nghiệp, có nói rằng: ngoài tuổi 45 rồi, mình chỉ muốn làm sao có thể nói được tiếng “không” với những khách hàng nào, công trình nào mình thấy không hứng thú, không thấy tính chuyên nghiệp, không được sự tôn trọng chuyên môn. Tôi hỏi thêm anh quan niệm thế nào về tính chuyên nghiệp của kiến trúc sư, và từ đó rút ra không ít điều thú vị.