Những sự cố của ngôi nhà với mưa
Chuyện thứ nhất: Là chuyện ở nhà tôi, xảy ra khoảng gần 20 năm trước - khi ấy tôi cùng gia đình đang ở trong căn hộ tầng 2 của một tòa chung cư cũ 4 tầng. Một buổi tối tôi đi làm về, nhà không có ai, tôi tá hỏa thấy nước ngập lênh láng khắp nơi, cả phòng trong, phòng ngoài, cả chỗ để xe và gian bếp. Phản xạ đầu tiên là tôi chạy vào nhà vệ sinh xem có quên đóng vòi hay sự cố gì với đường nước hay không? Tất cả đều bình thường. Tiếp theo tôi ra logia kiểm tra vì trước đó có mưa. Nhưng từ khi ở đó chưa bao giờ có chuyện mưa tạt qua logia làm ngập nhà, vì nhà tôi ở tầng thấp ít gió; logia cải tạo có mái vươn xa; bình thường mưa còn không tạt tới sàn logia chứ nói gì làm ngập nhà. Vừa tát nước lau dọn vừa phán đoán đủ tình huống mà tôi vẫn không thể hiểu tại sao. Cho tới sáng hôm sau, tôi ra logia nhìn lại, thì thấy vệt ẩm lớn trên tường, ghé mắt nhìn qua song sắt, thấy vệt đó liền với ống thoát mái chung của tòa nhà. Tôi vội leo lên mái chung cư xem, và biết được nguyên nhân. Đó là ống thoát mái nằm ngoài tường tòa nhà, ở vị trí căn hộ nhà tôi, đã bị tuột ra khỏi đầu cút đón nước từ sàn mái, nguyên do có thể là lâu nên ống bị lão hóa, bong keo. Và vì thế nước mưa thoát từ mái không theo ống xuống cống ngầm mà chảy tràn trên bề mặt tường tòa nhà, đổ vào logia và tràn vào trong nhà tôi. Việc xử lý không quá khó khăn, nhưng là một bài học đáng nhớ… về mưa. Đó là cần phải thường xuyên kiểm tra hệ thống kỹ thuật; nhưng ở trường hợp này có cái khó vì nó là của chung, không trong phạm vi mình kiểm soát.
Chuyện thứ hai: Cũng là ở nhà tôi, xảy ra chừng gần 10 năm về trước. Khi đó gia đình tôi đã rời chung cư và sống trong một ngôi nhà phố do chính tôi thiết kế và thi công. Ngôi nhà đẹp, tiện nghi, mọi hệ thống kỹ thuật vận hành rất ổn cho đến một hôm… Đó là buổi đêm, mưa, khi cả nhà đang ngon giấc thì tự nhiên nghe thấy tiếng róc rách ngoài hành lang, cầu thang; tiếng róc rách to dần thành tiếng chảy ào ào. Mọi người mở cửa phòng ngủ chạy ra thì thấy nước chảy như thác từ tầng 5 (tầng trên cùng) xuống. Tôi chạy lên xem thì thấy nước chảy từ sân thượng - vẫn dùng để phơi đồ - qua ngưỡng cửa vào trong nhà. Sân thượng ngập nước. Nước không thoát kịp ở ga thoát sàn sân thượng. Vậy nước từ đâu? Nước chảy từ trên ô cửa kỹ thuật để lên mái xuống. Tôi đội mưa trèo lên mái. Mái ngập. Nguyên nhân là mái cũng không thoát kịp ở ga thoát, vốn được sử dụng loại phễu thu có nắp đậy. Tôi mở nắp. Nước thoát dần dần rồi ngưng chảy xuống sân thượng và vào nhà. Lần này thiệt hại đáng kể với sàn gỗ bị phồng rộp, một số đồ gỗ bị ngập hư hại. Lại một bài học đáng nhớ nữa, đó là có những cơn mưa rất to mà có khi 5 năm, 10 năm, thậm chí vài chục năm mới có một lần, nếu hệ thống kỹ thuật thoát nước không đáp ứng được, thì sẽ có hậu quả. Tôi xử lý đơn giản bằng việc bỏ ga thu có nắp, thay bằng quả cầu chắn rác lắp ở miệng ống thoát mái, và từ đó đến nay, mọi việc ổn, dù cũng đã trải qua những cơn mưa rất to.
Chuyện thứ ba: Xảy ra ở nhà anh bạn tôi, cách đây vài năm. Trong một trận mưa, bỗng nhiên nước tràn từ các ga thu ở logia các tầng vào trong nhà; mà không làm sao bịt lại được. Tất nhiên cũng thiệt hại đáng kể và mất công lau dọn. Chẩn đoán: ống thoát mái tắc! Nhưng vì sao tắc thì phải khi thuê thợ đến sửa chữa mới biết. Cái ống thoát mái đó là ống đứng đón nước mưa từ mái và các sàn logia, nhưng khi xuống đến tầng 2 thì nó đón thêm ống thoát chậu rửa ở bếp, và đi xuống một hố ga ở tầng 1. Khi nhấc nắp hố ga lên thì rõ nguyên nhân. Đó là cặn chậu rửa bếp mà phần lớn là mỡ đóng thành tảng, ngập hố ga, bịt miệng ống thoát. Khi nước không thoát ra được khỏi ống thì nó cứ dâng lên, trào ngược ra ga thu logia các tầng. Bài học rút ra là: Không nên đi ống thoát bếp cùng ống thoát nước mưa; hoặc phải kiểm tra, vệ sinh hố ga có thoát bếp thường xuyên.
Những chuyện như trên không phải là phổ biến nhưng cũng không phải quá hy hữu, nó có thể xảy ra với bất cứ công trình nào, vào bất cứ thời điểm nào có mưa. Trong điều kiện mưa to bất thường, và hệ thống thoát nước có vấn đề, không đáp ứng được thì sẽ có sự cố và để lại hậu quả.
Kiểm tra lại mái nhà, hệ thống sênô, hệ thống thoát nước là điều cần thiết trước khi bước vào mùa mưa
Chủ động ứng phó với mưa
Mưa, và nước, tất nhiên là điều cần thiết không thể thiếu cho thiên nhiên và cuộc sống, nhưng cũng gây ra những bất lợi, thậm chí là tai họa. Mưa, và nước, tưởng chừng nhẹ nhàng, mỏng manh, mềm mại và lãng mạn nhưng có thể có sức mạnh khủng khiếp. Người xưa có câu: “Nhất thủy, nhì hỏa, thứ ba đạo tặc” là để nói về điều này. Những ngôi nhà có sự cố về mưa như những câu chuyện ở trên là chuyện nhỏ, nhưng nhìn rộng ra, ở phạm vi quần cư hay đô thị, những sự cố về mưa, về nước đang là câu chuyện thời sự ở tầm vĩ mô. Có thể thấy trong những năm gần đây, những sự cố ngập lụt do mưa liên tục diễn ra không chỉ ở những đô thị lớn ở đồng bằng, mà còn xuất hiện cả ở những đô thị miền núi hay đô thị biển đảo. Sự cố thì như chúng ta đã biết: ảnh hưởng nghiêm trọng tới giao thông, hư hại tài sản, mất điện, ô nhiễm môi trường, lấy đi cả tính mạng con người vì những tai nạn do ngập lụt... Nguyên nhân thì có nhiều. Nguyên nhân đầu tiên là những cơn mưa rất to, hệ quả của biến đổi khí hậu mang tới thời tiết cực đoan; tiếp theo là hạ tầng quá tải, không đáp ứng được do tốc độ xây dựng công trình quá nhanh; tiếp nữa là do quy hoạch sai, có vấn đề, không tôn trọng thiên nhiên và các điều kiện tự nhiên... Một đô thị hay một công trình, một ngôi nhà cũng vậy, không thể không chú trọng tới việc thoát nước mưa (nước mặt). Nếu chủ quan, hay thậm chí bỏ qua, làm cho có yếu tố tưởng như rất “phụ” này, thì sẽ có ngày lĩnh hậu quả lớn.
Trở lại với ngôi nhà, là vấn đề cụ thể mà nhiều người quan tâm vì nó liên quan trực tiếp tới không gian sống và tự mình kiểm soát được; thì cần phải đặt vấn đề nghiêm túc về mưa và nước mưa. Mưa không chỉ gây bệnh thấm dột - là căn bệnh kinh niên thường thấy và phổ biến; mà có có thể gây nên sự cố như những câu chuyện đề cập ở trên. Theo đó, cần chú trọng ở cả khâu thiết kế và thi công. Với thiết kế, hệ thống thoát nước mưa phải được tính toán theo mức cao nhất, tình huống xấu nhất chứ không phải lấy giá trị trung bình. Với thi công, phải đảm bảo chất lượng về vật tư, vật liệu, kỹ thuật. Trước mùa mưa tới, cần phải kiểm tra hệ thống mái, hệ thống sênô, miệng ga thoát, hệ thống ống thoát nước mưa, hố ga, cống rãnh… Việc duy tu bảo dưỡng hệ thống thoát nước mưa cũng như hệ thống kỹ thuật nói chung trong công trình phải được làm thường xuyên, chủ động, chứ không phải có sự cố rồi mới chạy theo xử lý, kiểu “mất bò mới lo làm chuồng”.
Trong xu thế kiến trúc xanh hiện nay, nước mưa được nhìn nhận như một thứ tài nguyên chứ không phải là bất lợi hay tai họa. Và để có được điều ấy, tận dụng nước mưa ở các công trình hay đô thị cho rất nhiều công việc có ích khác, thì cần rất nhiều chất xám của những người làm thiết kế, những chuyên gia tài nguyên môi trường, cần những công nghệ mới. Đó là một cách ứng phó rất chủ động. Thiết bị thông minh chúng ta đã quá quen, nhưng kiến trúc thông minh và đô thị thông minh vẫn là những khái niệm mới mẻ, để đi vào thực tế một cách phổ quát cần cả chặng đường thời gian nữa.
Tuy nhiên, kiến trúc xanh ở ta hiện nay phần nhiều nặng về hình thức, chưa đi vào bản chất, và cũng mới chỉ là những chấm nhỏ lẻ trên bản đồ đô thị; thì việc chủ động ứng phó với mưa vẫn là câu chuyện cần nhắc tới, để đảm bảo an toàn cho công trình, cho đô thị, tránh và giảm thiểu những thiệt hại trên nhiều phương diện. Mưa, tưởng chừng đơn giản mà là vấn đề rất nhiều ý nghĩa. Đừng đùa với mưa!
Trong nhiều năm trở lại đây, cứ đến mùa mưa thì tình trạng ngập thường xuyên xảy ra trên các tuyến đường có khi tràn cả vào nhà dân đặc biệt là những vùng trũng thấp gây khó khăn cho cuộc sống
Theo Kiến Trúc & Đời Sống số 201