209 căn nhà tại Pachuca’s, Las Palmitas, Mexico được sơn lại với nhiều màu sắc
Tổng quan
Trước khi đi sâu vào các chuyên đề như đặc tính, thí nghiệm, trải nghiệm, kinh doanh, sức mạnh… sự ảnh hưởng của màu sắc, thiết nghĩ cũng cần ôn lại sự hình thành và sự phát triển của màu sắc qua bao thế kỷ, các thuật ngữ của màu sắc có liên quan đến ngành kiến trúc và xây dựng. Lịch sử của màu sắc đã có từ thời cổ đại hơn 40.000 năm trước của người Ai Cập và các sắc dân châu Á khác. Thường là họ hòa trộn từ các khoáng chất như than, bột đá, đất sét, vôi hay thực vật như lá cây, trái, hoa… Do đó, màu đen được làm ra từ than, màu tím từ vỏ sò, vỏ nghêu (2.500 trước Công nguyên) và màu vàng từ vỏ của trái xoài (1.600 trước Công nguyên).
Bánh xe màu sắc đã được nhà bác hoc Issac Newton phát hiện ra vào năm 1706 và các thuật ngữ về màu sắc như phối đơn sắc, phối bổ sung, phối tổ hợp ba màu, phối gần kề, phối chia màu bổ sung và phối bổ sung gấp đôi vẫn còn là những nền tảng kinh điển cho giới KTS/NTK làm chuẩn mực trong việc chọn màu và phối cảnh.
Trải theo chiều dài của thế kỷ thứ XX, sự ảnh hưởng của nhiều yếu tố để đưa đến màu sắc được tổng hợp như sau, đặc biệt là từ thời trang, kinh tế, điện ảnh, truyền hình và các nguồn dự báo như CMG... Qua đó, chúng ta thấy vào thập niên 1920 màu chủ đạo là đen, trắng và bạc; rồi 1930 thì trắng rực. Khi Đệ nhị thế chiến kết thúc, niềm hân hoan lan tỏa khắp mọi ngã đường trên toàn cầu nên màu xanh da trời được thể hiện ở cuối thập niên 1940. Sau đó là sự bùng phát về xây dựng, sự phát triển của kinh tế nên tông màu hồng đã chế ngự những năm 1950 và màu đỏ cho 1960. Tuy nhiên, bước vào thập niên 70, xu hướng màu sắc lại quay trở về với thiên nhiên. Rồi những năm cuối của thế kỷ 20 với một loạt biến động, nhiều bất trắc tiềm ẩn từ sự xấu đi của môi trường cho đến chuyện khủng bố không tặc cũng như chiến tranh ở vùng Vịnh và sự tan rã của Đông Âu và Liên Xô đã làm cho màu sắc trong 2 thập niên này nghiêng hẳn về tông màu của trời và đất.
Khi bước vào thiên niên kỷ mới, tư tưởng và các hệ lụy về ý thức hệ đang nhường chỗ cho một thế kỷ XXI của công nghệ nên sự hình thành các nền kinh tế của khu vực đang trổi dậy và định hình. Người ta nói đến kinh tế toàn cầu, ứng dụng công nghệ vào sản phẩm, dịch vụ, sản xuất… đã tạo ra một thế giới phẳng. Do đó, xu hướng màu sắc cũng bị ảnh hưởng và nó hình thành 4 khu vực như trên. Điều đáng ghi nhận là trong những năm gần đây, màu sắc của sơn ánh kim ngày càng phổ biến như một sự lựa chọn để thay thế cho những màu sắc của sơn kiến trúc.
Phụ nữ và thời trang
Nghiên cứu
Một số nghiên cứu đã giải thích giả thuyết rằng: “Trong một không gian buồn tẻ, đơn điệu, ít màu sắc sẽ ảnh hưởng đến sự tiêu cực của chúng ta”. Qua nghiên cứu của Rikard Kuller vào năm 1976 khi ông trang trí 2 căn phòng có sự khác biệt. Một phòng màu xám và phòng kia là màu tươi sáng hơn. Có 12 người tham gia cho chương trình nghiên cứu này qua phương pháp thử nghiệm Electroencephalogram (EEG). Phương pháp này cho chúng ta biết sự hoạt động của não bộ và chỉ ra tâm trạng và cảm xúc của họ. Người ta ghi nhận rằng: “Nhịp tim đập nhanh hơn, cảm giác chán chường” khi người tham gia thử nghiệm tiếp xúc với căn phòng màu xám và tâm trạng này hoàn toàn ngược lại khi họ tiếp xúc với căn phòng kia. Nghiên cứu trên cho ta kết luận rằng: “Màu sắc có thể làm sinh động cho môi trường sống”.
Một nghiên cứu khác nói về ảnh hưởng của màu sắc tới sự thông minh. Năm 1983, khoa học gia màu sắc ở Canada đã có một cuộc thử nghiệm với màu sắc và ánh sáng cho 4 trường tiểu học có cùng 4 lớp học đồng cấp. Lớp đầu tiên ông để căn phòng nguyên trạng của màu sắc, lớp thứ 2 ông chỉnh đổi chút ánh sáng tươi mát hơn. Lớp học thứ 3 ông chỉnh đổi màu sắc của những bức tường từ tông nóng qua tông lạnh và lớp học thứ 4 ông đổi cả ánh sáng như lớp thứ 2 và màu sắc như lớp thứ 3. Cuối cùng người ta ghi nhận lớp học có sự chỉnh trang ánh sáng tươi mát hơn và màu sắc có tông lạnh đã dẫn đến chỉ số IQ của học sinh tăng một cách rõ rệt.
Tuy nhiên, muốn có được màu sắc tươi mát, hài hòa cho trường học hay bệnh viện, Kelly-Moore đã rất dày công nghiên cứu màu sắc mà đặc biệt là với sự dẫn dắt của bà Mary Lawlor, Giám đốc Marketing Color của Kelly-Moore đồng thời cũng là thành viên của CMG. Do vậy, cây màu của chúng tôi thể hiện 3 đặc tính như sau: 1) Một số màu có đánh dấu sẽ nói lên sự khuyến cáo không nên dùng màu này cho ngoại thất, bởi các tinh màu sử dụng để pha ra màu này có nguồn gốc hữu cơ dễ phai màu vì không chịu được tia cực tím của ánh sáng mặt trời. 2) Một số màu đậm có dấu như một lời đề nghị nên sử dụng sơn lót pha màu để sơn phủ màu đậm này dễ lắp, dễ phủ hơn. 3) Độ phản quang của màu LRV (Light Reflectance Value): mỗi màu có một thông số cho độ phản quang để KTS/NTK biết rõ cường độ của màu đó. Điều này là rất quan trọng cho các trường mẫu giáo và tiểu học, bởi mắt của các em chưa phát triển triệt để hay người bệnh thì nhãn lực yếu nên họ không chịu được những màu sắc có độ phản quang cao.
Sơn ánh kim - sự bổ xung hoàn hảo cho sơn truyền thống
Đặc tính
Trong khuôn khổ của bài viết, chúng tôi chỉ muốn đi sâu vào màu sắc trong kiến trúc, bởi xu hướng màu sắc cho thời trang với chủ đích ngắn hạn còn màu sắc trong kiến trúc được thiết kế và kiến tạo ra với một mục đích lâu dài cho việc đầu tư vào bất động sản. Bởi vậy, màu sắc là rất quan trọng cho những ai đang quan tâm từ khách hàng đến giới KTS/NTK. Màu sắc thường bị chi phối bởi những vật thể xung quanh và nó sẽ thể hiện không trung thực dưới ánh sáng khác nhau, do đó sự lựa chọn khôn ngoan và đặt đúng vị trí sẽ làm màu sắc hài hòa, biểu hiện đúng ý nghĩa và làm tăng giá trị công trình.
Màu sắc, hình thể, vật liệu và ánh sáng là những yếu tố rất căn bản cho thiết kế. Tất cả phải được kết hợp hài hòa không thể tách rời, mỗi yếu tố đều giữ một vai trò quan trọng trong cái chung, cái riêng, trong tổng thể và cuối cùng là sự phối hợp sao cho hài hòa bắt mắt.
Màu sắc được chọn còn tùy thuộc vào phong cách kiến trúc như cổ điển, tân cổ điển, hiện đại… rồi tùy vào công năng của từng công trình như khách sạn, trung tâm thương mại, cao ốc văn phòng, bệnh viện, trường học, vũ trường, nhà hàng, nhà ở… Trên thực tế, khi màu sắc không được hài hòa thì người ta phải tốn biết bao công sức, mất nhiều thời gian và tiền bạc để sửa chữa và chỉnh chu lại.
Trong nhiều năm qua, chúng tôi có dịp tiếp xúc với rất nhiều gia chủ, chủ đầu tư, những người quản lý và phát triển dự án, đặc biệt là giới KTS/NTKđể tham mưu sơn mỹ thuật và tư vấn cách phối màu. Qua đó, chúng tôi đã học được rất nhiều điều thú vị.
Cây màu Color Studio của Kelly-Moore
Trải nghiệm
Mexico: Nhiều nghệ nhân đã chuyển một khu dân cư nghèo tại miền trung của Mexico thành một bức tranh khổng lồ. Đó là 209 căn nhà trên ngọn đồi tại Pachuca’s Las Palmitas đã được sơn trong 14 tháng với nhiều màu sắc trông rất đẹp mắt và đầy ấn tượng.
Bắc Cali: Trường trung học De Anza được xây dựng năm 1955 và sau này bị xuống cấp nên mang tiếng xấu nên số tuyển sinh cứ thấp dần, năm 2010 chỉ còn 800. Để cứu vãn tình hình này, nhà trường đã mời công ty DLM Architecture của San Fancisco thiết kế một ngôi trường mới và mời các chuyên gia màu sắc lo phần hoàn thiện. Năm 2013, khi khánh thành trường với màu sắc tươi mát, đẹp đẽ thì đã có hơn 1.200 tuyển sinh đến ghi danh. Trong buổi lễ đó, bà Iris Wong hiệu trưởng của trường đã nói: “Mọi người rất hào hứng và rất vui sống trở lại với ngôi trường”. Do vậy, màu sắc không chỉ đơn thuần có ảnh hưởng và tác động cho việc thay đổi như chúng ta thấy ở trên mà theo thiển ý của chúng tôi, nó đóng một vai trò rất quan trọng trong đời sống sinh hoạt hàng ngày của chúng ta.
Những màu sắc được ưa chuộng nhất năm 2017
Kinh doanh
Màu sắc đã tạo ra sự hài lòng cho kẻ mua và người bán. Đó là một khu đất rộng 61,5 mẫu ta - tương đương 152 mẫu tây của khu phức hợp Rivermark Village tại Santa Clara, Bắc Cali. Nó bao gồm biệt thự đơn lập, nhà liền kề, căn hộ, trường học, công viên, trung tâm thương mại… Với ý tưởng táo bạo khi sử dụng 100 màu sắc để hài hòa cho 141 cách phối đầy ấn tượng. Phong cách thiết kế này đã làm cho cư dân sở hữu địa ốc khu Rivermark Village có cảm giác gần gũi, gắn kết với ngôi nhà có màu sắc của riêng mình.
Người ta nói rằng trên thế giới chỉ có vài thứ có thể chuyển tải ý nghĩa đích thực của nó cũng như làm tăng giá trị mà nó mang đến, trong số đó có màu sắc. Điều này thấy rõ nhất trong thời trang, xe cộ... bởi cùng một loại xe, nhưng xe có màu đẹp sẽ bán được rất nhiều và rất nhanh. Nó cũng đúng cho áo quần, giày dép, mũ nón. Thống kê cũng chỉ ra rằng hơn 80% người tiêu dùng thường chọn thẩm mỹ hạp gu màu trước mới tới chất lượng sau. Đó là chưa nói đến chuyện phong thủy.
Do vây, theo một số chuyên gia màu sắc cho rằng: màu sắc không chỉ là điểm nhấn cho việc trang trí mà nó còn có thể là một công cụ để tạo ra sự trải nghiệm, và ngày nay màu sắc đã chiếm vị trí quan trọng trong phong cách thiết kế. Màu sắc có thể giúp chủ đầu tư và nhà phát triển bất động sản trong kinh doanh.
Sức mạnh
Nếu nói rằng: “Âm nhạc là để diễn đạt tình cảm và tư tưởng của còn người” thì “Màu sắc là âm nhạc không lời biểu đạt cá tính của chúng ta qua không gian” và có một sức mạnh vô hình không đo lường được, bởi nó đã hình thành qua một quá trình từ chủ quan, sinh học, địa lý và văn hóa…
Trong một dịp càfé với KTS Nguyễn Trường Lưu, Chủ tịch Hội Kiến trúc sư thành phố Hồ Chí Minh, ông đã chia sẻ cho chúng tôi mẫu chuyện về một khu xóm nhà lá thuộc ngoại ô của Mexico city. “Khu xóm nhà lá này có tệ nạn xã hội rất cao. Do vậy, chính quyền địa phương đã tìm cách làm sạch sẽ và sơn lại các vách tường ở những nơi công cộng với những màu sắc tươi mát, sáng sủa và nhẹ nhàng. Sau một thời gian, người ta ghi nhận những thành quả rất đáng khích lệ là tỷ lệ tội phạm và tệ nạn xã hội ở đó bớt đi rất nhiều”.
* CMG: Hiệp hội Màu sắc của thế giới cho các chuyên gia màu sắc được thành lập năm 1962 tại Washington DC, họ luôn đưa ra xu hướng màu sắc và khuynh hướng thiết kế. CMG có hơn 1.000 thành viên trên 20 quốc gia.
Xu hướng màu sắc của 4 vùng: Bắc Mỹ, châu Âu, châu Mỹ Latin, châu Á - Thái Bình Dương
Xu hướng màu sắc của năm 2018
Xu hướng màu sắc của năm 2018 vừa được Hiệp hội Màu sắc thế giới (Color Marketing Group* - CMG) công bố. Họ đưa ra bốn màu cho bốn vùng. Do phản ảnh từ tâm lý của môi trường, của kinh tế nên mỗi vùng miền có mỗi màu sắc riêng biệt.
1. Bắc Mỹ: có tông màu ruốc Envolve. Nó thể hiện tính bền vững, tạo ra một nền tảng vững chắc. Nó cho ta một cảm nhận về sự cân bằng hài hòa với các màu tương hợp khác.
2. Châu Âu: nghiêng về màu Vapor của nước Aqua. Nó muốn nói lên sự khẩn thiết của không khí cho hơi thở, sự tươi mát của không gian để bày tỏ sự thanh thản, riêng tư. Nó cho ta sự cảm thụ của một làn sương mai đang kết nối tất cả những sắc màu khác lại.
3. Châu Mỹ La Tinh: Re-Value là một loại màu xanh ngọc đậm rất thú vị. Nó không thể hiện nữ tính hay nam tính. Nó không nằm trong tông màu nóng mà cũng không thuộc tông màu lạnh. Nó chẳng phải tông màu của trời và cũng chẳng phải tông màu của đất.
4. Châu Á - Thái Bình Dương: đặc trưng của màu Enjoy Life là sự hòa quyện của màu vàng kem nhạt có ánh màu ẩn sắc hữu cơ tự nhiên với nguồn gốc từ thức ăn.
Những màu sắc được ưa chuộng nhất năm 2017
Theo TC Kiến Trúc & Đời Sống số 141