Nhưng trang hoàng chứ không phải thay đổi đến khác biệt, và làm mới sao cho không bị “có mới nới cũ” ảnh hưởng phần khung xương kết cấu của ngôi nhà… luôn là những câu hỏi gây ưu tư cho gia chủ và nhà chuyên môn. Thực tế người cao tuổi và trung niên sẽ có nhiều kiêng kỵ khi dọn nhà cuối năm so với giới trẻ thường thích phải làm sao thật “chất mới chịu”. Do vậy cần nhìn nhận vấn đề trang hoàng nhà đón năm mới trên tinh thần “ôn cố tri tân” kế thừa và tiếp nối, như cha ông ta đã từng.
Kinh nghiệm cũ tương ứng vấn đề mới
Ánh sáng, màu sắc và chất liệu luôn là bộ ba giải pháp để các thiết kế dù theo ý tưởng nào, quan điểm gì… đều có thể thay đổi, phối hợp và tác động vào không gian sống. Bộ ba này có trở thành “3 người lính ngự lâm” hỗ trợ nâng tầm không gian, hay chỉ là bộ ba “bảo thủ” thì phải nhờ đến “ngự lâm quân” thứ tư: cách thức sắp xếp, phối kết.
Từ xưa, không riêng gì Việt Nam hay Đông phương, cứ đến dịp cuối năm, đông qua xuân tới, là cả thế giới đều “lên đèn” rực rỡ, bung nở lá hoa. Mùa trở về song hành mùa mua sắm, mùa quây quần đi cùng với trang hoàng lung linh. Các lý thuyết lẫn kinh nghiệm thực tiễn chỉ ra mối liên hệ giữa không gian và đặc tính Ngũ Hành luôn hiện diện trong mỗi nhà, chỉ cần nắm bắt rõ ràng thì có thể vận dụng hiệu quả. Cụ thể như sau:
- Thổ: Mang tính dung hòa, bao quát, cân bằng, trung tâm, ứng với phòng khách, tiền sảnh. Điều chỉnh Thổ thông qua tổ chức, sắp xếp lại mặt bằng quang đãng, vuông vức
- Kim: Mang tính kích hoạt, rộn ràng, mới mẻ, chất Tây phương, ứng với phòng làm việc, giải trí. Điều chỉnh Kim thông qua trang thiết bị, máy móc, vật dụng tiện nghi.
- Thủy: Mang tính linh động, len lỏi, chan hòa, ứng với phòng tắm, hồ nước, tiểu cảnh, lối đi, cầu thang, sân và hiên. Điều chỉnh Thủy thông qua làm vệ sinh và tạo khoảng thoáng cho nhà cửa.
- Mộc: Tươi tắn, sạch và xanh, chất Đông phương, mềm mại, hoài niệm, ứng với phòng ngủ và các góc riêng tư. Điều chỉnh Mộc ở bề mặt chất liệu, phụ kiện mềm và thay đổi màu sắc.
- Hỏa: Tính nổi bật, ấm áp, tâm linh, truyền cảm hứng, ứng với phòng thờ, sinh hoạt chung. Điều chỉnh Hỏa thông qua giải pháp chiếu sáng, trang trí, hiệu ứng âm thanh.
Các không gian, phòng ốc có thể linh hoạt giao hòa qua lại, nhất là trong điều kiện nhà ở hiện đại ngăn chia thoáng mở, không gian tích hợp đa nhiệm. Như phòng khách có thể kiêm góc thờ cúng, nơi giải trí… thì Hỏa Thổ tương phùng. Còn phòng ngủ lại kề cận khu tắm rửa thư giãn thì chắc chắn Thủy Mộc tương giao. Những không gian nửa trong nửa ngoài kết hợp đa năng thường hàm chứa nhiều hành có tính tương phản, như Thủy Hỏa tương hợp nơi hàng hiên, cần Thổ kết nối và Mộc điểm xuyết, hay sân thượng, giếng trời có bố trí sinh hoạt thì Thủy Thổ hội ngộ mà không thể thiếu cấu trúc che nắng mưa và tiện ích của Kim, hoặc điểm nhấn nhờ Hỏa.
Cần xác định rõ: Những cân nhắc, điều chỉnh theo Ngũ hành thường tập trung ở “phần mềm” nhằm giúp không gian sống qua năm mới được tươi tắn hơn, thẩm mỹ hơn và hợp phong thủy hơn. Trang hoàng nhà cửa không phải là đập ra làm lại, cũng không phải chạy theo thiên hạ, người ta treo đèn kết hoa thì mình cũng “đu trend” mà thiếu sự cân nhắc, nhìn lại hiện trạng, ưu nhược của nhà mình, liệu cơm gắp mắm sao cho phù hợp.
Trở lại kinh nghiệm Đông Tây, có thể nói thứ tự ánh sáng, màu sắc và chất liệu chính là những vần đề cần ưu tiên khi chọn giải pháp trang hoàng nhà hài hòa phong thủy dịp cuối năm cũ đầu năm mới. Thời điểm giao mùa, Âm Dương biến dịch, Đông lạnh giá còn tồn, Xuân ấm áp chưa sang, khí Âm còn thịnh mà khí Dương chưa khởi, Thủy Vượng mà Hỏa Thế yếu, bệnh tật liên quan đến hô hấp gia tăng… đòi hỏi phong thủy của mỗi gia đình cần điều tiết để gia tăng bình an cho chốn ngụ cư.
Những khoảng trống, chuyển tiếp trong ngoài… là nơi có thể tăng cường chiếu sáng, trang trí để kích hoạt năng lượng tích cực khi Âm Dương giao mùa
Chuyển hóa đúng giúp cân bằng
Chiếu sáng nhân tạo trong thời điểm giao mùa cuối năm giữ vai trò quan trọng, vì đây là giai đoạn ánh sáng tự nhiên không đủ cường độ, ngày ngắn đêm dài, nhiều nơi có mưa bão,… rất cần bổ sung kịp thời Dương quang thông qua hệ thống đèn, màu sắc, chất liệu phù hợp. Nguyên tắc cân bằng Âm Dương sẽ giúp cho các không gian thuần Âm (thiếu sáng, khuất lấp, ẩm thấp…) được hỗ trợ tốt hơn bằng năng lượng ánh sáng, từ đó quan hệ với chủ thể sẽ cải thiện tích cực hơn. Biểu tượng Hành của mùa đông là Thủy, với hệ màu xanh biển, đen, xanh tím… là chính, rất cần bổ sung hành đối nghịch tương khắc là hành Thổ (với nhóm màu vàng, cam tươi tắn) để hạn chế tính lạnh và Âm, cũng như liên thông với Hỏa tốt hơn qua hệ màu đỏ, hồng… nổi bật
Dĩ nhiên không phải cần Hỏa cho ấm áp là phải dùng đèn rực rỡ, lạm dụng ánh sáng cam hay vàng. Bởi về bản chất, không gian nhà ở luôn mang tính Tĩnh và Âm nhiều hơn so với công trình công cộng hoặc thương mại cần thu hút, vốn mang sẵn tính thuần Dương và Động. Do đó đặc thù chiếu sáng nhà ở không giống như công trình công cộng (đèn pha chói lọi, rực rỡ chớp tắt hoặc đèn nhiều màu tương phản…) mà cần dùng nguồn sáng gián tiếp, ánh sáng được lọc và khuyếch tán thông qua hệ chụp, mảng hắt sáng. Với những góc khuất hay thường xuyên ẩm thấp, khó sử dụng (như gầm thang, phòng vệ sinh, giếng trời, sân sau, sàn nước…) thiên về Âm nhiều hơn thì cần dùng đèn pha có ánh sáng mạnh để bổ sung Dương quang. Không gian giao thông (hành lang, cầu thang) và khoảng trống chuyển tiếp giữa trong nhà và ngoài nhà như tiền sảnh, hàng hiên, giếng trời… là vùng cần bổ sung rõ ràng và ổn định cả ban ngày lẫn ban đêm. Có thể kết hợp chiếu sáng theo mảng cố định với đặt nguồn sáng dẫn dắt, tạo điểm nhấn tại các vị trí dễ nhận biết, như ngoài bậc thềm, cột cổng, hay lối rẽ trên hành lang.
Hiện nay khá phổ biến phong cách chiếu sáng mờ ảo, dịu nhẹ, lung linh như kiểu “thắp nến” của không gian nhà hàng quán xá, vốn là những nơi ghé đến rồi đi có thời hạn, thiên về trải nghiệm nhất thời, chứ không lưu trú lâu dài như nhà ở. Do đó hình thức chiếu sáng mờ ảo cần được xem như một cách xử lý ánh sáng có thể biến đổi, gia giảm cường độ và màu sắc để linh hoạt sử dụng. Rất nhiều ngôi nhà khi bước vào cảm thấy âm u lạnh lẽo, nhưng nếu được thay đổi cung cách chiếu sáng, mở rộng cửa sổ, đưa Dương quang vào nơi góc khuất tăm tối… thì Trường Khí được biến đổi ngay. Việc dùng ánh sáng thuần Âm nên áp dụng ở phòng thờ, góc thư giãn tĩnh lặng và một vài thời điểm trong sinh hoạt như lúc có tiệc thân mật, hay xử lý cho nội thất phòng ngủ lãng mạn.
Trang trí cần gắn liền với phong cách vốn có của hệ cửa, tường và trần hiện trạng để chọn kiểu dáng hòa hợp
Kích hoạt năng lượng qua phối hợp Ngũ hành
Việc điều chỉnh màu sắc, chất liệu cũng khá phổ biến trong các nhóm giải pháp phong thủy để đem lại năng lượng tích cực tại nơi ở, chỗ kinh doanh, tổ chức sự kiện. Khi bố trí đúng mức (chi tiết, kiểu dáng, độ hoàn thiện…) đi cùng với đúng chỗ (không gian, phòng ốc, công năng…) và đúng người (độ tuổi, tâm lý, tương tác…) sẽ giúp kết nối không gian và kích hoạt nguồn năng lượng tích cực và thái độ vui vẻ, thân thiện, đem đến sự thoải mái cho khi sử dụng, sự thu hút trong giao tiếp. Có thể căn cứ theo lối ra vào chính hay phụ, vùng giao tiếp nhiều hay ít, các điểm nhấn nội thất… để chọn lựa giải pháp tương ứng. Đối với hệ thống đèn, cần quan niệm thông số chiếu sáng phải đi cùng hình dáng thẩm mỹ. Cho dù đồ trang trí có phần Tướng (hình thức) đẹp, dùng vật liệu đắt tiền nhưng không phù hợp với đặc tính sử dụng, không hài hòa với tỷ lệ không gian, đặt sai phương vị và ngũ hành (phần Số), và lại tiêu tốn điện năng nữa… thì chỉ được Tướng mà hỏng Số. Ngược lại phần Số có tính toán chi li mọi thông số liên quan, tiết kiệm điện, dễ thay đổi bảo trì… nhưng lại có hình thức tầm thường sơ sài, không làm đẹp cho không gian thì phần Tướng cũng không ổn. Để dung hòa hai phần này, nhà chuyên môn và gia chủ phải cụ thể hóa được các tính chất trang trí theo từng trường hợp cụ thể. Ví dụ: Nơi tủ trưng bày phải chú ý kích thước tủ và vật trưng bày ra sao, chất liệu gì, màu sắc thế nào, thời điểm hay sử dụng trong ngày… để chọn cách bố trí phù hợp.
Ánh sáng, màu sắc rực rỡ giúp tăng sự ấm áp, có thể dùng như một cách điểm xuyết nghệ thuật, kích hoạt khí cho những không gian có tính xám lạnh, tối giản
Bên cạnh đó, tính chất Ngũ Hành theo phương hướng cũng cần lưu ý để khi biết được hướng nào trong nhà cần kích hoạt thì gia chủ sẽ bổ sung màu sắc - năng lượng phong thủy - cho hợp với Ngũ Hành của hướng đó. Có thể tham khảo bảng màu Ngũ Hành sẽ giúp gia tăng sinh khí cho nhà theo phương vị cụ thể như sau:
Hướng Đông (quẻ Chấn, thuộc hành Mộc), ảnh hưởng đến chăm sóc sức khỏe, sự nuôi dưỡng, đặc trưng là màu xanh biển, xanh lá cây, chất liệu thô mộc, mềm mại.
Hướng Đông Nam (quẻ Tốn, hành Mộc) gắn liền với quá trình tích lũy sản nghiệp, của cải, tài lộc, đặc trưng là màu xanh lá cây, màu cam, vàng tươi, chất liệu có họa tiết vui vẻ, diễn tả sự sinh sôi bung nở.
Hướng Nam (quẻ Ly, hành Hỏa) liên quan đến đối ngoại, tiếng tăm và giao tiếp, đặc trưng là màu vàng, cam, đỏ. Chất liệu gỗ và gốm, bề mặt lấp lánh, rực rỡ.
Hướng Tây Nam (quẻ Khôn, hành Thổ) thiên về quan hệ tình cảm, duyên phận, đặc trưng là màu vàng, màu trắng. Họa tiết vuông vức và nét ngang thẳng giúp gia tăng tính Thổ, tạo sự bình ổn trung hòa.
Hướng Tây (quẻ Đoài, hành Kim) có tác động vào thế hệ sau (con cháu) và phúc đức của gia đình. Biểu hiện qua khối cầu lấp lánh, thiết bị hiện đại, ánh sáng đặc trưng là màu vàng, trắng và sắc kim loại (mạ vàng, bạc, đồng…)
Hướng Tây Bắc (quẻ Càn, hành Kim) tăng cường việc mở rộng và củng cố quan hệ bạn bè và vận may. Không gian có vòm cong và độ phản quang, đặc trưng màu vàng, trắng, xám và ánh kim.
Hướng Bắc (quẻ Khảm, hành Thủy) đặc trưng cho nắm bắt cơ hội, vừa ổn định vừa khởi nguồn phát triển sự nghiệp. Tạo tác bề mặt sậm màu, xoáy tròn và uốn lượn, ánh sáng đặc trưng là màu trắng, màu xanh biển, tím.
Hướng Đông Bắc (quẻ Cấn, hành Thổ) là hướng chủ quản về tiếp nạp tri thức, giáo dục và chọn lọc quan hệ, tránh xấu giảm tốt. Màu sắc, ánh sáng đặc trưng là màu cam, vàng, nâu đất.
Phần trung tâm của mỗi ngôi nhà hoặc căn phòng lớn (Trung Cung) cũng thuộc hành Thổ, là nơi dung hòa và điều phối các hoạt động trong nhà. Ánh sáng và màu sắc đặc trưng của Trung Cung là màu vàng và trắng, tạo hình bề mặt phẳng lặng, tránh trang trí phức tạp rối mắt, các vật dụng nên có khối lớn ổn định, mang tính chất kết nối lan tỏa đồng đều.
Có thể tìm hướng bằng cách đặt la bàn vào trung tâm mặt bằng của ngôi nhà, từ đó xác định các vùng nào của ngôi nhà có cần gia tăng thêm hay thay đổi ánh sáng, màu sắc, chất liệu hay không. Các gợi ý kể trên mang tính tham khảo miễn sao phù hợp và hài hòa với ý tưởng chung của kiến trúc sư và chủ đích sinh hoạt của gia chủ.
Thực tế không có kiểu trang trí nào là Cát hay Hung, đẹp hay xấu tuyệt đối, vấn đề nằm ở môi trường, bối cảnh mà giải pháp đó xuất hiện. Đây chính là mục tiêu hướng đến sự hài hòa trong kiến trúc - môi trường, tương đồng khái niệm “đồng thanh - đồng thủ” mà văn hóa dân gian Việt Nam đề cao. Theo quy luật cân bằng Âm Dương, cuối năm cũ đầu năm mới là thời khắc chuyển giao, vừa có tính đóng mở tiếp nhận, nhưng cũng tiềm ẩn yếu tố lẫn lộn mơ hồ. Trang hoàng không gian sao cho hợp với sinh hoạt là dĩ nhiên, đồng thời giúp “tống cựu nghinh tân” một cách minh định thì mới chọn và làm.
THEO KIẾN TRÚC & ĐỜI SỐNG SỐ 222