Trong thời đại dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, tương tác mạng sâu rộng, kiểu làm nhà “đu trend” có vẻ nổi trội. Ai cũng tra cứu, ai cũng “chia sẻ, dẫn dắt, truyền đạt” kinh nghiệm chủ quan khiến cho người trực tiếp làm nhà thêm phần bối rối. Biết vậy nhưng thời nay khó ai mà không “nghe ngóng” mạng xã hội đang thịnh hành kiểu nào, chuyện phong thủy và các thứ kiêng kỵ khác vây bủa gia chủ ngày càng nhiều hơn, trực tiếp gây sóng gió đến công việc chuyên môn.
Các “lớp không gian” phù hợp điều kiện khí hậu bản địa Việt trong cấu trúc thép hiện đại
Mạnh yếu khác nhau, thời nào cũng có
Không như một số quan niệm xem phong thủy thuộc về truyền thống xưa cũ Á Đông, hiện nay từ gia chủ ở các nước phát triển có gốc văn hóa phương Đông như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore… cho đến Việt kiều về từ Âu, Mỹ đều đặt vai trò phong thủy trong bối cảnh phát triển đương đại, xem là công cụ dự báo tương lai. Làm nhà theo phong thủy đương nhiên là một phần cơ sở dữ liệu ban đầu, cho nên giới chuyên môn không hiểu hoặc không đồng hành cùng phong thủy sẽ gặp nhiều “bất đồng ngôn ngữ” khi trao đổi với gia chủ.
Cái khác giữa phong thủy xưa với phong thủy thời mạng xã hội tràn ngập hiện nay nằm ở khả năng tương tác, kiểm chứng. Thay vì “nghe thầy răm rắp” thì bây giờ nhiều gia chủ chỉ tin vào trí tuệ nhân tạo. Đặt vài câu hỏi, yêu cầu cho Chatbot xử lý, nhận về kết quả và gửi sang nhà thiết kế, giới làm nghề nếu hiểu chuyện thì sẽ rất “ khỏe”. Thời nào cũng thế, có cung ắt có cầu, và thị trường kiến trúc - xây dựng luôn có sẵn nhiều gói dịch vụ đáp ứng đủ mọi đòi hỏi, miễn là không vi phạm quy định chung, và chuyển tải được yêu cầu riêng một cách dung hòa. Vì vậy, các xu thế kiến trúc - nội thất nổi trội hiện nay về mặt phong thủy chính là “ theo” được quan niệm kiến trúc bền vững - ứng dụng công nghệ đồng thời vẫn mang tính tham khảo, suy ngẫm, ứng hợp với câu chuyện của mỗi gia chủ.
Không gian mang chất Việt đương đại hướng đến nét giản dị và tiện ích cao
AI dại, AI khôn đều cần đáp ứng
Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ,
người khôn người đến chốn lao xao… (Nguyễn Bỉnh Khiêm)
Câu thơ mang tính chiêm nghiệm tự thân về chọn lựa của mỗi người, nay vẫn ứng nghiệm với muôn dạng gia chủ chọn lựa cách hành xử khác nhau. Kẻ bỏ phố về quê xây nhà ven suối, gom chút đồng nội, nối kết thiên nhiên… có cái hay cái dở riêng. Người bám trụ trong phố thị ra sức cải tạo cấu trúc, thêm xanh bớt xám, chăm chút nội thất… cũng phải giải quyết vô số bài toán đặc thù. Dù ai khôn ai dại, ai vắng lặng ai xôn xao, thì ai cũng đối diện với những nhu cầu căn bản, lan dần qua nhu cầu khẳng định cá tính, nhu cầu được công nhận… do đó làm nhà thời “Ai ai cũng tìm AI” (trí tuệ nhân tạo) thực ra vẫn loanh chừng đó nhu cầu và giải pháp, chỉ khác về phương tiện và tương tác mà thôi.
Các cụ nếu còn sống đến giờ có thể chê người trẻ hôm nay đam mê thể hiện, động chút là chữa lành, là dễ buông bỏ, hay rêu rao bức xúc… nhưng thời các cụ cũng bao người mới tứ tuần đã lên lão vui thú điền viên, đã rũ áo quay lưng, đã theo đuổi nghề chơi lắm công phu còn hơn nghề làm chính. Đáp ứng nhu cầu “vang bóng một thời” ấy là xu hướng và phong cách, là vật liệu lạ - giải pháp hay. Cụ thể như kiểu nhà dạng biệt thự cổ điển phong cách Đông Dương - nôm na gọi là nhà Tây- một thời gian “làm mưa làm gió” nơi phố thị, đến nay vẫn được đại đa số gia chủ tuổi trung niên xem như hình mẫu của sự sang trọng. Tuy vậy khi sao chép cứng nhắc vào nhà thời mới thì rất lệch pha về văn hóa và thẩm mỹ, chưa kể sự khác biệt về tiện nghi sinh hoạt nhà xưa - nhà nay đến cả trăm năm. Điều này đang dần được các nhà thiết kế hiện đại điều chỉnh, nét xưa hồn cũ giờ đây mang diện mạo cách tân hơn, chỉ gợi ý niệm chứ không tả sát thực, lược bỏ chi tiết, chiết xuất ra bảng màu hiện đại có cân nhắc phối trộn giá trị cũ và mới.
Ngay ở kiểu nhà pha trộn cổ điển, các gò bó của kiểu thức lỗi thời đang dần lùi xa
AI đến AI đi cũng cần bản địa
Tây du nhập sang ta, rồi ta hiện nay tìm về với chính ta, đều là những dịch chuyển văn hóa để lại dấu ấn, giá trị trong tiến trình phát triển. Có trân trọng di sản đô thị thì mới hình thành đô thị di sản. Từ Hà Nội đến Hội An, qua Đà Lạt hay ra Huế, những bài học bảo tồn song hành phát triển luôn đầy ắp như rượu mới trong bình cũ, theo quy luật triết lý Đông phương: Tổng hợp, đúc kết, tích lũy và kế thừa.
“Dù đến dù đi… cũng xin tạ ơn người” là thái độ nương nhau mà sống khiến cho câu hỏi theo trend hay không theo trend dễ dàng được giải đáp: Ăn theo thuở, ở theo thời, như mùa nào thức nấy, đồng thanh tương ứng đồng khí tương cầu, lẽ nào không đúng!
Ai đến ai đi, cũ hay mới đều cần chăm chút phù hợp. Một trong những “trend” khá ưa chuộng hiện nay là đề cao yếu tố thủ công trong hoàn thiện, chăm chút từ chi tiết đến đại thể, qua rồi kiểu làm nhà sơ sài, sao chép cứng nhắc. Đó cũng là điểm nhấn sáng tạo, nét độc đáo trong kỹ thuật hoàn thiện công trình của tiền nhân trước kia. Đúc lam bông gió, tô đá mài đá rửa, uốn sắt nghệ thuật, vẽ và điêu khắc tường trần, ốp lát gạch bông gạch gốm, lấy gỗ tận dụng làm hoàn thiện và đồ dùng… tất cả đều đã từng phổ biến một thời, nay đang được nhiều nhà thiết kế thế kỷ 21 phát huy trên cở sở học hỏi không ít những công trình cũ ngày càng trở nên hiếm hoi trong tiến trình đô thị hóa.
Quan tâm xử lý bề mặt “nhiều lớp da” giúp giảm ô nhiễm, tăng riêng tư… là xu hướng nổi trội
AI tìm ai chọn cũng về… Ây Ai
Về tổng thể thì nhà ở nói chung, các resort và công trình dịch vụ nói riêng đã khác hẳn cấu trúc làng xã truyền thống, nên nếu chỉ sao chép nhà xưa mà thiếu các giải pháp đương đại và bền vững thì sẽ lệ thuộc vào kiểu nhà, biến không gian thành nơi sắp đặt, chất đồ ngột ngạt, khó có hơi thở cuộc sống hiện tại. Gần đây, các công trình về nghỉ dưỡng, dịch vụ du lịch, kiến trúc tâm linh… đã phần nào tiệm cận giá trị tạm gọi là “dân gian đương đại” đó. Ít thấy dần kiểu thức sao chép thuần túy, mà thay vào đó là sự chắt lọc hình khối đi đến giản lược nhiều hơn, nét kỷ hà và hình cơ bản trở về với tư duy Á Đông “ làm như không làm” trong triết lý của Lão Tử xưa. Cũng vì hiểu ra triết lý “Vo đất làm bình cốt dùng ở phần rỗng bên trong” nên không ít gia chủ hiện nay đã biết chăm chút nhiều đến phần hữu dụng và cá tính, thậm chí đặt làm riêng hoặc tìm kiếm đồ xưa, vật dụng, bàn ghế, tranh ảnh cho nội thất nhà mình, xa dần cái vỏ cầu kỳ của một thời xây nhà chóp này đỉnh nọ mà ruột bên trong chất đầy hàng nhái lòe loẹt ngoại lai.
Việc áp dụng Ây Ai ( AI: Trí tuệ nhân tạo) cũng giúp quá trình tổng hợp- phân tích dữ liệu thiết kế được nhanh và chính xác hơn. Người dùng khôn ngoan bây giờ sẽ hơn nhau ở phần “Cảm chứ không chỉ biết Xúc”, tức là thay vì vội vàng góp nhặt, chắp vá kiểu dáng mẫu mã để theo kịp xu hướng nào đó, gia chủ và nhà thiết kế cần “sống chậm, nghĩ chậm” trong quá trình chọn lựa, ra quyết định. Cụ thể như chuyện trồng cây xanh cho nhà mà một số công trình “đình đám” hiện nay xem như một thủ pháp thời thượng, sành điệu, nhưng xét theo phong thủy và văn hóa truyền thống thì phải cân nhắc. Mộc cũng chỉ là một trong Ngũ hành, nếu thiên lệch cây cối ắt sẽ trái quy luật tự nhiên. Ngôi nhà còn cần rất nhiều các giải pháp đồng bộ về thông gió, chiếu sáng, ngăn bụi, giảm ồn, sử dụng tài nguyên nước và năng lượng hiệu quả… mà mấy mảng cây xanh dù trên mái hay ngoài mặt dựng đều không phải là “chiếc đũa thần”. Có nơi cây xanh thành gánh nặng khi không được chăm sóc đúng và đủ, tốn kém đầu tư ban đầu lẫn chi phí duy tu, bảo dưỡng. Cần nhớ lại nếp nhà hợp phong thủy theo truyền thống không hề cổ súy trồng cây xanh mọi nơi mọi lúc, mà phải chọn lọc, hạn chế phòng Mộc thừa sinh Hỏa hoạn, rễ cây ăn nứt nền, côn trùng phát tán, đạo tặc leo trèo xâm nhập, bóng râm che phủ làm âm thịnh dương suy… Kinh nghiệm ứng xử “trước cau sau chuối”, chọn cây theo bộ, theo nhóm, theo đặc thù, có danh mục kiêng kỵ một số cây không trồng gần nhà hay đặt trong nhà… đều rất cần lớp hậu sinh hôm nay biết đúc kết và kế thừa một cách hợp lý, tránh lạm dụng.
Hoàn thiện thủ công mang đặc trưng của cách thức xây dựng tiếp nối kỹ thuật truyền thống
AI giảm, AI tăng cũng cần bền vững
Xu hướng thiết kế bền vững hiện đang được nhắc đến nhiều, nhưng trên hết thì vấn đề giảm chi phí và tăng cá tính là xu hướng không bao giờ lỗi thời. Thực tế vẫn cho thấy làm một ngôi nhà bền vững đúng các tiêu chuẩn hiện hành không hề rẻ chút nào, nhưng là đích đến không thể đảo ngược khi biến đổi khí hậu, cạn kiệt năng lượng ngày càng rõ rệt. Do đó giải pháp kiến trúc và nội thất tiết kiệm luôn song hành với những xử lý đơn giản, chủ động từ đầu mà ngôi nhà truyền thống Việt đã áp dụng xưa nay. Cụ thể là một số giải pháp đơn giản mà hữu hiệu sau:
- “Nhà sạch thì mát” hiện nay là “sạch” theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, về môi trường sạch lẫn thị giác sạch (phong cách tối thiểu, hiện đại, ít trang trí thừa). Nhà sạch theo kiểu hiện đại không sa đà vào nhiều chủng loại vật liệu hay màu sắc, mà dựa trên một chủ đề cơ bản, kể một câu chuyện nhất quán, ví dụ như phong cách công nghiệp, retroliving, scandinaves… giúp tiết kiệm đáng kể thời gian, công sức dọn dẹp, bảo trì, đồng thời khẳng định cá tính riêng của chủ nhân. Nhiều vị trí, chi tiết trong nhà ở vài năm gần đây đã biến đổi theo hướng “sạch” hơn nhằm giảm bớt chi phí thi công, vật tư, mà lại gọn ghẽ hơn, thời trang hơn, như giảm bớt đóng trần giật cấp, không chạy phào viền chỉ cầu kỳ, để lộ kết cấu và đường ống, giảm lồi lõm trang trí, tăng vật dụng linh hoạt, dễ thay đổi khi nhân khẩu và nhu cầu biến động.
- “Nhà mới hồn cũ” không chỉ là câu chuyện làm nhà có nét hoài niệm, mà cụ thể hơn chính là các thủ pháp “mới mà cũ” về xử lý kỹ thuật để tăng khoảng đệm cách nhiệt cho mái, cho tường, hay làm mặt đứng, mặt mái nhiều lớp là giải pháp kiến trúc hiện đại, rất hợp điều kiện khí hậu và môi trường Việt Nam. Cấu trúc nhiều lớp khi lợp mái truyền thống, hay tấm phên che nắng gắt nơi hàng hiên nhà xưa vẫn luôn đáng học hỏi để nhà mới chống nóng cùng với thông gió hiệu quả. Biết lùi vào khoảng cách đủ tạo nên lớp hiên đệm, biết phối hợp đặc rỗng âm dương qua lam hay gạch bông gió ngăn bức xạ truyền vào nhà… là những cái “biết” để sống chung hiệu quả và phù hợp.
Càng ngày các công trình nhà ở vừa và nhỏ càng có nhiều tìm tòi và dấu ấn riêng. Chỉ nhìn khoanh vùng trong kiến trúc và nội thất nhà ở, đó là những điểm sáng đáng quan tâm, khích lệ. Rõ ràng việc làm nhà “theo trend” không hề sai, cái sai nằm ở cách suy xét và chọn lọc, chiêm nghiệm để chọn ra cho mình giải pháp nào hài hòa, phù hợp.
Những không gian “nhỏ mà xinh” theo chủ đề và cá tính luôn giúp nội thất ấn tượng hơn
Theo Kiến trúc & Đời sống số 226