Do chính sách về nhà tự xây, nhà ở nông thôn hiện nay chưa rõ ràng nên lợi dụng việc phá dỡ nhà cũ vẫn cho phép xây mới, dù kinh phí tương đối thiếu, gia đình tôi vẫn muốn phục dựng lại ngôi nhà hoàn thiện hơn trước.
Bố tôi là người làm dự án, và tôi có một chút hiểu biết về thiết kế kiến trúc. Bố tôi đã thử vẽ nhiều phiên bản sơ đồ nhưng không có phương án nào làm mẹ tôi hài lòng. Sau khi vẽ nhiều phiên bản và không thể tìm ra giải pháp phù hợp, chú tôi, người quen biết với những người thợ xây hồ nổi tiếng trong vùng đã viết một bài rất hay về nhà tự xây, và chú cũng công nhận sự hiểu biết của mình về nhà tự thiết kế và xây dựng. Vì vậy, gia đình tôi tự đặt gửi chú bản vẽ nhờ chú tư vấn.
Chúng tôi chưa bao giờ nghĩ đến việc xây một biệt thự có hình dáng hoành tráng và đẹp đẽ. Chỉ mong ngôi nhà riêng có sự lưu thông hợp lý, tiết kiệm năng lượng sinh thái, chống chọi mưa bão, có nhiều mảng xanh, vườn nhà và mát vào mùa nắng nóng. Bố tôi và chú đã tải rất nhiều tài liệu về tiết kiệm năng lượng từ mạng, và tôi đã mượn rất nhiều bài báo về tiết kiệm năng lượng trong các tòa nhà từ sách thư viện của trường đại học. Có một số ý tưởng về xây dựng công trình, kết hợp với kế hoạch của chú tôi, bố tôi đã thực hiện một số điều chỉnh nhỏ. Cuối cùng, chúng tôi cũng đã xây dựng được căn nhà mà do bố tôi thiết kế theo sở thích gần gũi với thiên nhiên.
Các vấn đề chưa được giải quyết trước đó như cần chuẩn bị một nhà kho riêng cho mẹ tôi bán tạp hoá, bố trí như thế nào để tổng thể không gian hợp lý hơn. Cấu trúc bao quanh khu vườn mong muốn là một hàng rào cao khoảng 1 mét, và một cửa sắt đôi rộng một dang tay hoặc một cửa tre nhỏ được mở ở lối vào. Nếu để xe máy trong sân thì ý tưởng cửa sắt nhỏ có thể thành hiện thực, nhưng nếu sau này quyết định mua ô tô thì thì sân nhỏ và cầu bê tông trước nhà có thể không hài hòa. Gia đình tôi cũng cân nhắc đến việc gìn giữ những cây lâu năm che mát cho không gian sân nhà. Nếu bố trí nhà kho buôn bán của bố mẹ ở góc phía đông căn nhà thì có vẻ hợp lý bởi cạnh bên đó là cánh đồng ruộng, nơi mà người nông dân có thể dùng thuốc hoá học thường xuyên để trị sâu bệnh, ảnh hưởng đến sức khoẻ người nhà, nên việc nhà kho che chắn giữa mảnh ruộng và gian nhà chính là khá hợp lý.
Nếu xây nhà theo kết cấu trên thì cách nhiệt liệu có đạt được vấn đề bỏ điều hòa và chỉ dùng quạt điện để giải quyết vấn đề nóng bức vào mùa nóng, đặc biệt là 2 phòng phía tây của ngôi nhà? Bố tôi đã chọn mua loại tôn lạnh tản nhiệt tốt nhất và trồng thêm nhiều cây xanh toả bóng mát phía cửa sổ căn phòng để cho tầm ra cửa sổ luôn là một mảng xanh đầy cây cối không có nắng oi bức vào mùa hè.
Tủ lạnh của mẹ được đặt trong bếp (dùng củi và gas) chung với khu vực nhà kho và gắn vào tường của kho. Không gian phía hành lang sau nhà để độc lập chứa đồ lặt vặt, dụng cụ sửa chữa, làm vườn cần thiết.
Cách xả khói bếp để không làm ô nhiễm bức tường bên ngoài bằng cách bố trí ống khói trên nóc nhà kho quay về hướng nam. Không gian xây dựng này cũng được mẹ tôi kỹ lưỡng xem phong thuỷ cho căn nhà đầy ấm cúng. Vào những ngày xấu, cửa ra vào và cửa sổ được mở vào buổi sáng và buổi tối để thông gió, và chúng thường được đóng vào những thời điểm khác để ngăn không khí ẩm vào phòng.
Vào mùa hè, hướng gió chủ đạo ở khu vực là hướng nam. Hướng của ngôi nhà tự xây này nghiêng về phía tây khoảng 3-5 độ. Vào mùa hè, gió tự nhiên sẽ thổi vào phòng chính từ cổng và đi qua các ô cửa của hai sảnh của phòng chính để ra sân. Là kết cấu dạng trục với mái kính cách nhiệt 2 lớp ở trên cùng, nhiệt độ của kính cao hơn so với tường trong nhà và mặt đất. Nguyên lý khí nóng bốc lên, tường nhà hướng bắc sinh ra áp suất âm do gió nam, gió tự nhiên được kéo lên qua hiên rồi thải ra ngoài qua cửa sổ cao của cầu thang, đường dẫn gió không bị cản, giúp căn phòng mát mẻ hơn.
Bố tôi cũng cho lắp đặt các rãnh kiểu cửa sổ trượt trên bệ cửa sổ bên ngoài của cửa sổ hướng nam, lắp tấm che nắng thẳng đứng vào mùa hè và mùa thu, tháo tấm che nắng thẳng đứng vào mùa đông và mùa xuân.
Các tấm năng lượng mặt trời được đặt ở mái nhà để cung cấp năng lượng sạch, thân thiện với môi trường. Đồng thời, nhà cũng có khu vực ủ rác hữu cơ, phân động vật để chăm bón cây cối. Bố tôi cũng lắp đặt hai vòi phun sương với góc 120 độ trên bức tường ngoài hướng nam trên mái nhà. Khi nhiệt độ cao hơn 30 hoặc 35 độ, các vòi phun được điều khiển bởi một máy vi tính đơn chip và một điện từ van tự động phun nước về phía nam để giảm nhiệt.
Bể tự hoại gạch 2 khối 3 ngăn được bố trí cạnh khu nhà vệ sinh. Nước thải khu vệ sinh đi vào ngăn thứ nhất qua ống nhựa. Nước thải rửa và nước thải bếp khác đi vào ngăn thứ ba qua ống nhựa độc lập. Sương, bột giặt, các chất tẩy rửa hóa học như bột giặt không vào được ngăn thứ nhất của bể và ảnh hưởng đến quá trình xử lý phân của vi khuẩn hiếu khí. Nước thải nhà bếp được chia làm 2 phần, phần nước thải chứa chất tẩy rửa và dầu mỡ được xử lý qua bể tách mỡ nhỏ sau đó được thải ra ngăn thứ 3 của bể tự hoại. Phần nước rửa rau, nước lau nhà được thải riêng ra mương hở ngoài trời. Nước này được xả vào nửa cuối năm, có thể tưới vườn rau, vườn tược trong mùa khô. Sau khi nước thải từ bể tự hoại được phân hủy và làm sạch trong ba ngăn, nó được thải ra mương ở phía nam của con đường thông qua các đường ống. Trong sân có dành riêng một vài bể chứa nước mưa để dành cho việc nấu nước uống.
Bố tôi thiết kế khu chăn nuôi có hàng rào ở sân sau ngăn không cho gà vịt vào sân trước, không làm ô nhiễm khu vực sinh sống. Khoảng mười loại cây ăn quả được trồng ở phía sau núi để che bóng mát cho gà và phân gà cung cấp chất dinh dưỡng cho cây ăn quả.
Vậy đó, cuộc sống gần gũi với thiên nhiên bên cạnh căn nhà mới cũng đã trải qua gần 4 năm nay. Gia đình chúng tôi đã rất khó khăn về tài chính trong giai đoạn Covid-19 nhưng vẫn còn rất may mắn là có thể tự sản xuất ra những thực phẩm tươi ngon tại nhà. Điều tôi thích nhất là dòng kênh thơ mộng có chiếc cầu nhỏ bắc qua trước nhà, toả những bông sen bách diệp thơm ngát.
Theo TC Kiến Trúc & Đời Sống số 203